قیچک
قیچک از سازهای زهی آرشه‌ای مقید است که در ساخت آن، چوب، پوست و فلز به کار می‌روند. این ساز در موسیقی نواحی مختلف ایران استفاده می‌شود و طی نیم قرن گذشته با تغییراتی مختصر در گروه نوازی سازهای ملی نیز متداول شده است که آن را قیچک شهری می‌نامند. هنگام نوازندگی، قیچک را نشسته به صورت عمودی با دست چپ نگه می‌دارند و با دست راست آرشه را به صورت افقی، در حرکات رفت و برگشت، بر سیم های آن می‌کشند. طول این ساز حدود ۵۶ سانتی متر است و اجزای اصلی آن عبارت اند از کاسه، دسته و سرپنجه.
اجزای تشکیل دهنده قیچک
- کاسه‌ی طنینی
بدنه ی اصلی قیچک از چوب یک تکه و معمولا گردو، توت یا چوب های محکم دیگر ساخته می‌شود. کاسه‌ی طنینی، حجیم است و دو فرو رفتگی بزرگ در طرفین، آن را به دو قسمت بزرگ تر و کوچک تر تقسیم می‌کند. قسمت کوچک تر در پایین ساز قرار دارد و بر دهانه ی آن پوست کشیده می شود و خرک روی پوست قرار میگیرد. دهانه ی قسمت بزرگ تر باز است و دسته تا روی نیمی از این قسمت ادامه می یابد. - پوست
معمولا از پوست گوسفند یا آهو استفاده می‌شود. - دسته
جنس دسته ی قیچک از همان چوب بدنه است که به صورت یک تکه با بدنه تراشیده می‌شود. دسته‌ی این ساز کوتاه است و از یک طرف به قسمت بزرگ تر کاسه و از طرف دیگر به سرپنجه متصل است. قیچک فاقد دستان بندی ست و تمام فواصل موسیقی ملی مثل پرده، نیم پرده و ربع پرده روی آن قابل اجرا هستند. - سرپنجه
جعبه‌ی کوچک توخالی ست از جنس چوب و در ابتدای طول دسته که مجموعا چهار گوشی، به تعداد سیم ها، دو به دو، در طرفین آن قرار دارند و در انتها، تاج قیچک است با خمیدگی رو به عقب که از همان جنس چوب دسته است. - گوشی ها
قیچک ۴ عدد گوشی از جنس چوب، به تعداد سیم های ساز و به صورت میخ سر پهن دارد که دو به دو، در طرفین سرپنجه قرار دارند. هر سیم در داخل جعبه ی سرپنجه به انتهای باریک تر گوشی بسته می‌شود. قسمت پهن تر گوشی، بیرون از جعبه‌ی سرپنجه قرار دارد و با دست چپ نوازنده برای کوک کردن ساز، به راست و چپ گردانده می‌شود. - شیطانک
قطعه چوب باریک و کم ارتفاعی ست به عرض دسته‌ی ساز که بین سرپنجه و دسته قرار دارد و سیم ها از درون شیارهای کم عمق آن عبور می‌کنند و به طرف گوشیها می‌روند. - خرک
خرک قیچک از جنس چوب و گاه استخوان به ارتفاع تقریبی ۲ سانتی متر است که با دو پایه‌ی کوچک خود روی پوست کاسه‌ی کوچک تر قرار میگیرد و سیم ها از روی شیارهای آن عبور می‌کنند. - سیم گیر
قطعه ای ست کوچک از جنس چوب یا فلز که در انتهای بدنه‌ی کاسه نصب و یک سر گره دار سیم به آن بسته می‌شود. - تعداد و جنس سیم ها
قیچک دارای ۴ سیم از جنس فلز است که چهارمین سیم، روکش دار و ضخیم تر است. طول سیم ها در قیچک معمولی از سیم گیر تا شیطانک حدود ۳۳ سانتی متر است. کوک سیم های قیچک معمولی به صورت پنجم های پایین رونده است و کوک سیم های سوم و چهارم در مقام های مختلف قابل تغییر هستند. - آرشه
در نوع محلی این ساز از کمانه، شبیه کمانه‌ی کمانچه استفاده می‌شد اما امروزه از آرشه ی ویولن، و در نوع بزرگتر این ساز همان قیچک باس، از آرشه ی ویولنسل استفاده می‌شود. قیچک معمولی توانایی اجرای تکنوازی و گروه نوازی را دارد.
انواع دیگر قیچک
گذشته از انواع محلی قیچک، طی نیم قرن گذشته، به منظور تأمین صدای بم در گروه نوازی های سازهای ملی، قیچک آلتو و قیچک باس هم ساخته شده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند. کوک سیم های قیچک آلتو با فواصل پنجم درست، و وسعت آن حدود دو اکتاو، و طول سیم ها حدود ۳۷ سانتی متر است. کوک سیم های قیچک باس با فواصل پنجم درست، و وسعت آن حدود دو اکتاو، و طول سیم ها حدود ۷۰ سانتی متر است. برای تسهیل و دقت در کوک کردن قیچک از «تاندون» استفاده می‌شود.
