آموزش آواز ایرانی سنتی آنلاین و حضوری- آموزشگاه موسیقی پژواک

بخشی از تمدن هر کشور را هنر و فرهنگ آن تشکیل می‌دهد. موسیقی یکی از مهمترین ارکان فرهنگ و هنر هر سرزمین است. آنچه مشخص است که سال‌ها پیش از میلاد مسیح، ساز و آواز نقشی پررنگ در تمدن مردم هر دوره داشته است. نقاشی‌ها و آثار به جا مانده از آن زمان به خوبی گویای این موضوع است. در ایران، تاریخ موسیقی به دوران باستان باز می‌گردد. موسیقی سنتی، که از دیرباز بخش بزرگی از فرهنگ ما بوده است، هنوز هم با قدرت در ایران و جهان شناخته شده است. به لطف موسیقی‌دان‌ها و خواننده‌های بزرگ این سرزمین، پرچم این هنر در تمامی دوران‌ها برافراشته بوده است. در این مطلب در مورد موسیقی سنتی ایران و انواع دستگاه‌های آن صحبت خواهیم کرد. اگر به سراغ آموزش آواز ایرانی می‌روید، باید بیشتر در مورد زیر و بم این هنر بدانید. پس با ما همراه باشید.

تاریخچه موسیقی سنتی ایران

موسیقی در ایران باستان، با انواع سازها در اعیاد و مراسم گوناگونی که ایرانیان قدیم برگزار می‌کردند،‌ خود را نشان می‌دهد. در واقع موسیقی در آن دوران بیشتر به بخش‌های رزمی،‌ آیینی و بزمی تقسیم ‌شده است. اما موسیقی سنتی و اصیل ایران، از دوران قاجار رشد چشمگیری داشته است. پیش از این دوران در زمان حکومت صفویه، افشاریه و زندیه، موسیقی اصیل ایرانی به شکلی که بعد از آن دیده می‌شود، رونق نداشت. از زمان قاجار به بعد موسیقی ابتدا در ابعاد مذهبی خود شکوفاتر شد و سپس در بحث بزمی نیز ادامه پیدا کرد. ورود مدرسان موسیقی به ایران از زمان تاسیس دارالفنون باعث شد که توجه به موسیقی در ایران رنگ و شکلی مدرن به خود بگیرد.

 از زمان پهلوی به بعد، با مدرن شدن موسیقی در ایران، فرم‌های جدیدی از موسیقی وارد کشورمان شد که باعث شد تا مدت زیادی موسیقی سنتی ایران به فراموشی سپرده شود. اما در چند سال اخیر با تلاش بزرگان موسیقی سنتی در کشورمان، آواز ایرانی باز هم طرفداران زیادی را به خود اختصاص داده است. این روزها آموزش آواز ایرانی و آموزش تحریر ایرانی، حتی در میان خوانندگان سبک‌های دیگر موسیقی هم رواج پیدا کرده است. با ورود سبک جدید موسیقی سنتی با نام موسیقی تلفیقی، امروز دیگر گوش جوانان و نوجوانان بیشتر با موسیقی اصیل ایرانی آشنا شده است. اما ممکن است بسیاری از شما دستگاه‌های موسیقی ایرانی را خیلی خوب نشناسید. در ادامه بحث آموزش آواز خوانی سنتی به این مقوله خواهیم پرداخت.

معرفی آواز سنتی، دستگاه‌ها و گوشه‌ها

موسیقی سنتی ایران در دستگاه‌ها و گوشه‌های گوناگونی طبقه‌بندی شده است. علاقه‌مندان به آموزش آواز ایرانی برای شناخت بیشتر موسیقی سنتی ایران باید با مشهورترین واژه‌های آن آشنا شوند. موسیقی سنتی دارای ردیف آوازی است که خود شامل ۷ دستگاه است. علاوه بر این در موسیقی اصیل ایران ما ۵ آواز هم داریم.

ردیف

ردیف مجموعه‌ای از ملودی‌های ایرانی است که در قالب دستگاه‌های موسیقی تقسیم‌بندی می‌شوند. در واقع دستگاه‌های موسیقی زیر مجموعه‌ ردیف موسیقی هستند. آنچه را که امروز در قالب ردیف می‌شناسیم از زمان قاجار و از علی اکبر فراهانی نوازنده مشهور تار به یادگار مانده است.

دستگاه

برای آموزش آواز ایرانی باید مفهوم دستگاه موسیقی را به خوبی بدانید. دستگاه موسیقی یعنی مجموعه‌ای از نغمه‌های موسیقی یا گوشه، که در کنار هم در کوک، گام و فاصله نت‌ها هماهنگی دارند.  در موسیقی اصیل ایرانی ۷ دستگاه داریم که هر کدام حال و هوای مخصوص به خود را دارند.

دستگاه شور

این دستگاه مهم‌ترین و مشهورترین دستگاه آواز ایرانی است که می‌توان آن را مادر دیگر دستگاه‌ها دانست. در آموزش آواز خوانی سنتی، روی یادگیری این دستگاه تاکید زیادی می‌شود. در واقع هر ۵ آواز ایرانی از دستگاه شور انشعاب گرفته‌اند. دستگاه شور دارای گوشه‌های مختلفی است : حزین، سلمک، زیرکش سلمک، کرشمه، نغمه، دوبیتی،‌ ابوعطا،‌ شهناز، مجلس افروز، بیات کرد،‌ شهر آشوب، مثنوی و ضرب اصول از معروف‌ترین گوشه‌های دستگاه شور هستند. آلبوم یاد ایام استاد محمدرضا شجریان، قطعه مرا عاشق از استاد شهرام ناظری و قطعه گشته خزان از علیرضا افتخاری از مشهورترین آوازها در دستگاه شور هستند.

دستگاه نوا

دستگاه نوا شباهت و نزدیکی زیادی با دستگاه‌های شور و بیات اصفهان دارد. دستگاه نوا دارای گوشه‌هایی است که نه زیاد شاد هستند و نه زیاد غمگین. دستگاه نوا را در موسیقی سنتی زیاد نمی‌بینیم. گوشه‌های معروف این دستگاه عبارتند از: عشاق، ناقوس، نیریز، تخت طاقدیس، نیشابورک، خجسته، نهفت، حسینی و عراق. از معروف‌ترین قطعات در دستگاه نوا می‌توان به قطعه چرا رفتی؟ از استاد همایون شجریان و قطعه شب دهم از استاد علیرضا قربانی اشاره کرد.

دستگاه ماهور

یکی از گسترده‌ترین دستگاه‌های موسیقی که در آموزش آواز سنتی اهمیت زیادی دارد، دستگاه ماهور است. این دستگاه بیشتر از پنجاه گوشه دارد و بیشتر ریتمی شاد دارد. از گوشه‌های این دستگاه می‌توان به این موارد اشاره کرد: شکسته، عراق، راک عبدالله،‌ راک کشمیر، رنگ شلخو، کرشمه، درآمد،‌ داد،‌ دلکش، ‌زنگوله، ساقی نامه و بسیاری گوشه‌های دیگر.

از معروف‌ترین قطعه‌های دستگاه ماهور می‌توان به قطعه مرغ سحر و آلبوم بت چین با صدای استاد محمدرضا شجریان اشاره کرد.

دستگاه چهارگاه

این دستگاه را باید بهترین دستگاه برای ساخت موسیقی‌های حماسی نامید. بسیاری از اساتید موسیقی، دستگاه چهارگاه را مادر دستگاه‌های موسیقی می‌دانند نه دستگاه شور. چهارگاه را دستگاهی کاملا اصیل و ایرانی می‌دانند. برخی از گوشه‌های این دستگاه عبارتند از: مخالف، پهلوی، کرشمه، زنگوله، زابل، مویه، درآمد، حصار، تصنیف، ناقوس و ...

از مشهورترین قطعات در این دستگاه به این موارد می‌توان اشاره کرد: آلبوم نخستین دیدار اثر استاد کیهان کلهر و آلبوم دستان با صدای استاد محمدرضا شجریان و نوازندگی استاد پرویز مشکاتیان.

دستگاه همایون

در آموزش آواز ایرانی، همایون دستگاه خاصی است که برای بسیاری از لالایی‌ها و زمزمه‌های فولکلور در نواحی مختلف استفاده می‌شود. گوشه‌های این دستگاه شامل سوز و گداز، لیلی و مجنون، بیداد،‌نوروز صبا،‌شوشتری، راز و نیاز، چهار مضراب، درآمد اول،‌زنگ شتر، چکاوک، بیداد و چندین گوشه دیگر است. از مشهورترین قطعه‌ها در این دستگاه باید به قطعه هوای گریه با صدای استاد همایون شجریان، شد خزان با صدای استاد جواد بدیع زاده و تو ای پری کجایی با صدای حسین قوامی اشاره کرد.

دستگاه سه گاه

سه‌گاه دستگاهی غمگین است. بیشتر موسیقی‌های سنتی غمگین که می‌شنویم در این دستگاه اجرا شده‌اند. این دستگاه روایت‌گر غم و درد مردمان سرزمین ماست. از گوشه‌های این دستگاه به این موارد می‌توان اشاره کرد: مویه، مخالف، زابل، درآمد و ...

از معروف‌ترین قطعه‌های موسیقی در این دستگاه باید به قطعه زهره با صدای داریوش رفیعی، آسمان عشق با صدای استاد محمدرضا شجریان و رسوای زمانه با صدای علیرضا قربانی اشاره کرد.

دستگاه راست پنچ‌گاه

این دستگاه به اندازه دیگر دستگاه‌های دیگر پرکاربرد نیست. نت‌های این دستگاه شباهت زیادی با دستگاه ماهور دارند. اما از نظر اهل موسیقی، دستگاه راست پنجگاه برای مراحل عالی در موسیقی طراحی شده است. این دستگاه بیش از ۴۰ گوشه دارد که از میان آن‌ها می‌توان به ناقوس، روح افزا، پنج‌گاه، درآمد،‌ زنگوله، اصفهانک، نوروز صبا، فرنگ، حزین، نفیر،‌ نیریز، لیلی و مجنون و ... اشاره کرد. آلبوم راز و نیاز و مقام صبر با صدای علیرضا افتخاری، آلبوم ساز نو آواز نو با صدای استاد شهرام ناظری و قطعه سمن بویان با صدای استاد محمدرضا شجریان در این دستگاه اجرا شده‌اند.

آواز

در ادامه آشنایی با آموزش آواز ایرانی، بعد از شناخت دستگاه‌ها و ردیف، به سراغ آواز می‌رویم. در ردیف موسیقی ایرانی، ۵ آواز مطرح داریم که به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

آواز افشاری

این آواز متعلق به ایل ترک افشار است که در دستگاه شور اجرا می‌شود. آواز افشاری نوایی محزون اما خوش دارد. قطعه معروف این دهان، با صدای استاد شجریان در این آواز اجرا شده است.

آواز ابوعطا

این آواز هم در دستگاه شور اجرا می‌شود. آواز ابوعطا شباهت زیادی به گوشه‌های موسیقی عربی دارد اما این آواز کاملا فارسی است. قطعه بهار دلکش با صدای استاد شجریان در این دستگاه اجرا شده است.

آواز دشتی

این آواز هم در دستگاه شور اجرا می‌شود. آواز دشتی آوایی غم‌انگیز است که متعلق به مردمان مناطق جنوبی کشور است. این آواز دردهای چوپانان و مردمان عشایر را نقل می‌کند. قطعه گلنار با صدای داریوش رفیعی و از خون جوانان وطن با صدای استاد شجریان در این دستگاه آوازی است.

 

آواز بیات اصفهان

این آواز مرزی بین غم و شادی را روایت می‌کند. بسیاری این آواز را به نوعی مناجات می‌دانند. این آواز در دستگاه شور و همایون اجرا می‌شود. قطعه نازنین مریم با صدای محمد نوری و یار دبستانی من با صدای جمشید جم در این دستگاه آوازی اجرا می‌شود.

آواز بیات ترک

این آواز هم در دستگاه شور اجرا می‌شود. مشهورترین قطعه در این دستگاه که در اذهان تمامی ایرانیان ثبت شده است، اذان مرحوم رحیم موذن زاده اردبیلی است. قطعه اندک اندک با صدای استاد شهرام ناظری هم در این دستگاه آوازی خوانده شده است.

گوشه

گوشه در واقع نغمه‌های موسیقی ایرانی است که مجموع آن‌ها تشکیل ردیف می‌دهد. بیش از ۳۰۰ گوشه در دستگاه‌های مختلف موسیقی ایرانی وجود دارد.

کلاس آموزش آواز ایرانی به صورت آنلاین و حضوری

پژواک، آموزشگاه موسیقی در شمال تهران،‌ اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزش آواز ایرانی در تهران کرده است. این آموزشگاه واقع در منطقه تجریش،‌ با بهره‌گیری از اساتید برجسته آموزش آواز سنتی و آموزش تحریر ایرانی را عرضه می‌کند. اگر ساکن تهران نیستید برای شرکت در کلاس‌های آنلاین این موسسه می‌توانید اقدام کنید.