کنترپوان
آموزش کنترپوان به صورت آنلاین و حضوری تحت نظر اساتید مجرب/ آموزشگاه موسیقی پژواک
وقتی هنرجویان موسیقی شروع به یادگیری تئوری موسیقی می‌کنند، خیلی زود با واژه‌ها و مفاهیمی روبرو می‌شوند که شاید قبل‌تر در مورد آن چیزی نشنیده بودند. شنیدن عبارت‌هایی مانند مقیاس، اینتروال، دایره، آکورد، هارمونی و بسیاری واژه‌ها خیلی عجیب نیست. اما وقتی کلمه‌ها تخصصی‌تر می‌شوند در بالای بسیاری از این لغات خاص، واژه‌ای خودنمایی می‌کند که به گفته اساتید دانستنش بسیار اهمیت دارد. کنترپوان! حالا سوال این‌جاست که کنترپوان در موسیقی چیست و چرا آموزش کنترپوان اهمیت دارد؟ در این مطلب به تفصیل در این مورد صحبت خواهیم کرد.
کنترپوان چیست؟
کنترپوان Counterpoint به عبارت ساده ارتباط بین دو یا چند نت موسیقی را نشان می‌دهد. وقتی دو یا چند ملودی با هم نوشته شده و همزمان اجرا می‌شوند به آن کنترپوان می‌گویند. این عبارت را در موسیقی کلاسیک غرب زیاد می‌شنویم. کنترپوان را به نوعی پدر هارمونی می‌دانند. از نظر واژه شناسی کنترپوان از اصطلاح لاتین Punctus contra Punctum به معنای نقطه در برابر نقطه یا در موسیقی به مفهوم نت در برابر نت است.
کنترپوان در واقع سبکی از موسیقی نویسی است که شامل درهم آمیختن دو یا چند ملودی است. این سبک نوشتاری در دوران رنسانس شروع شد و در دوران باروک به اوج خود رسید. همه بزرگان موسیقی کلاسیک مانند موتزارت، هایدن، باخ و بتهوون، کنترپوان را عمیقا مطالعه کردند و برای بسیاری از این آهنگسازان استفاده از کنترپوان به عنوان یک آهنگساز اهمیت بیشتری داشته است. این آهنگسازان از کنترپوان برای ایحاد موسیقی چند صدایی استفاده می‌کنند.
انواع کنترپوان
در مبحث کنترپوان به ۵ نوع از کنترپوان اشاره می‌شود که آن‌ها را با عدد نام‌گذاری کرده‌اند. هر کدام از این کنترپوان‌ها دارای قوانین مشخصی هستند که در آموزش کنترپوان در مورد تمامی آن‌ها همراه با ذکر نمونه صحبت خواهد شد.
کنترپوان نوع اول: در این نوع یک نت در برابر یک نت داریم. در انی مدل مدت زمان هر نت باید یکسان باشد. برای داشتن یک صدای دلنشین می‌توان گاهی از اکتاو پنجم استفاده کرد. بهتر است خود را به نت‌های دیاتونیک محدود کرده و از فاصله‌های ناهماهنگ در ضربات قوی خودداری کرد.
کنترپوان نوع دوم: شبیه به نوع اول است با یک استثنا که خط ملودی کنترپوان دوبرابر نت دارد. یعنی در این مدل بر مدت زمان نت مستقل تاکید داریم. ضرب‌های قوی باید از همخوانی استفاده کنند تا صدای آکوردها در آن‌ها واضح باشد.
کنترپوان نوع سوم: این کنترپوان به استقلال ریتمیک بین صداها تاکید دارد. در این گونه می‌توان ناهماهنگی بیشتری را با استفاده از زنگ‌های دوگانه اضافه کرد. در این کنترپوان حرکت‌های خلاف جهات داریم. اگر یک صدا به سمت بالا حرکت کند صدای دیگر باید به سمت پایین حرکت کند.
کنترپوان نوع چهارم: در این کنترپوان تعلیق داریم. با استفاده از تعلیق الگویی از کشش و رها شدن را به اجرا درخواهید آورد. در این روش از حرکت‌های مایل استفاده می‌کنند. وقتی صدایی حرکت می‌کند صدای دیگر ثابت می‌ماند. با استفاده از نت‌های معلق، ناهماهنگی ایجاد کرده و سپس وقتی صدای مخالف تغییر کرد بخشی از آکورد قبلی را همخوان می‌کنند.
کنترپوان نوع پنجم: در این کنترپوان که به نام کنترپوان Florid یا مختلط هم شناخته می‌شود، شما می‌توانید تمامی قوانین و ساختارهای هر چهار کنترپوان قبلی را با هم ترکیب کرده و نت‌های معلق، مینیم‌ها و نت‌های دیگر را داشته باشید. در این حالت از انواع حرکت‌های موازی، مخالف، مایل و ترکیبی از ناهماهنگی‌ها استفاده می‌کنند.
تاریخچه کنترپوان
قبل از مبحث آموزش کنترپوان کمی در مورد تاریخچه غنی این موضوع بخوانیم. تا قبل از قرن هشتم میلادی، آوازهای کلیسایی به صورت یک صدایی اجرا می‌شدند. کم کم فرم جدیدی از موسیقی به نام موسیقی دو صدایی یا دیافونی رواج پیدا کرد. به تدریج و از قرن دوازدهم به بعد مردم با موسیقی چند صدایی یا پلی فونیک آشنا شدند که منجر به ظهور کنترپوان شد. در قرون وسطا عموما آهنگسازان کنترپوان ریتمیک را بررسی می‌کردند اما بعد از رنسانس روابط ملودیک بین قسمت‌های مختلف صدا مورد بررسی قرار گرفت. عصر طلایی کنترپوان را از اواخر قرن پانزدهم تا اواخر قرن شانزدهم می‌دانند. در این زمان آهنگسازان بزرگی مانند فلاندری ژان دوکگم یا توماس لوییس دو ویکتوریا و پیر لوییجی پالسترینا فعالیت‌های ماندگاری در عرصه کنترپوان از خود به یادگار گذاشته‌اند.
کنترپوان در دوره‌های باروک و کلاسیک
کنترپوان باروک دارای سبکی بسیار پیچیده‌تر از سبک رنسانس اولیه است. پالسترینا، آهنگساز مشهور دوره رنسانس در ایتالیا، موسیقی در حالت‌های مختلف می‌نوشت. یعنی مقیاس‌ها بر مبنای الگوی تن‌های مختلف بودند و شبیه به تن‌های ماژور و مینور که این روزها استفاده می‌کنیم بودند. کم کم سیستم مودال به تدریج از سیستم دیاتونیک پیشی گرفت و در زمان باروک بیشتر موسیقی‌ها دیاتونیک شدند. این موضوع بیشتر به دلیل پیشرفت‌هایی بود که در ابزارهای کیبوردها برای کوک کردن به وجود آمدند. در دروان باروک، استاد بلامنازع موسیقی و کنترپوان، یعنی باخ، انواع مختلفی از ترکیب‌بندی‌های مخالف هم را نوشت. در کنترپوان باروک روش‌های جدید دستکاری ملودی با استعدادهای هنری ترکیب شدند و کنترپوان تبدیل به یک ایده خاص شد. با پایان دوران باروک، کنترپوان هم شروع به تغییر کرد. آهنگسازانی مانند موتزارت و بتهوون عناصری از کنترپوان را برداشته و با روشی متفاوت با باخ آن را نواختند.
در قرن نوزدهم و با ورود به دوره رمانتیک، کنترپوان با کمی نگاه به گذشته، رویکردی مدرن به خود گرفت. ریچارد واگنر و یوهانس برامس در این زمان ایده‌های خود را در این زمینه معرفی کردند. در قرن بیستم هم موسیقیدانان با الهام از موسیقی قرون قبلی، کنترپوان خود را معرفی کردند. برای نمونه آنتوان وبرن با توجه به کنترپوانی که توسط آهنگسازان دوره رنسانس مانند هاینریس آیزاک عرضه شده بود در بسیاری از آثار خود از همان ابزار دوره رنسانس استفاده کرد. بیشتر نوشته‌ها در مورد کنترپوان به دنبال افزایش مهارت هنرجو در آهنگسازی است. از قرن هجدهم به بعد، کتاب‌های درسی کنترپوان معمولا کنترپوان باخ و پالسترینا را به عنوان الگو معرفی می‌کنند. رساله‌های قرون وسطی و رنسانس هم در ابتدا برای راهنمایی هنرجویان در نظر گرفته می‌شد و سلیقه و نگرش آهنگسازان آن زمان را به اطلاع هنرجویان می‌رساند.
نمونه‌هایی از کنترپوان‌های مشهور در موسیقی
کنترپوان معمولا در بین سازهای مختلف رخ می‌دهد اما می‌تواند ملودی‌های مستقلی که روی یک ساز نواخته می‌شود را نیز توصیف کند. نمونه‌های بی‌شماری از کنترپوان در موسیقی وجود دارد اما در اینجا ما سه مورد از برجسته‌ترین نمونه‌های کنترپوان را نام خواهیم برد که در آموزش کنترپوان از آن‌ها به عنوان الگو یاد می‌شود:
۱.قطعه کلاویه خوش اخلاق اثر آهنگساز دوران باروک، یوهان سباستین باخ در ۱۷۲۲
این موسیقی مجموعه‌ای از پیش درآمدها و فوگ‌ها برای کیبورد است که در آن یک نوازنده، دو، سه و گاهی چهار خط مستقل را همزمان با هم اجرا می‌کند.
۲. سمفونی ژوپیتر شماره ۴۱ اثر موتزارت در سال ۱۷۸۸
اجرای پنج صدایی کاری بسیار دشوار است. اما موتزارت قطعه ژوپیتر شماره ۴۱ را به خوبی با این کنترپوان نواخت تا به عنوان شاهکار قرن هجدهم به یادگار بماند.
۳. قطعه تم اصلی جنگ ستارگان اثر جان ویلیام در سال ۱۹۷۷
جان ویلیام در قطعه تم اصلی جنگ ستارگان با کمک سازهای برنجی، ملودی نمادین این کار را می‌نوازد اما اگر به صدای ویولنسل و سازهای کوبه‌ای با دقت گوش دهید، آن‌ها همزمان چیزی کاملا متفاوت را می‌نوازند. این صداهای در هم تنیده، به عنوان نمونه‌ای از یک رابطه متضاد ببین سازهای مختلف عمل می‌کنند.
در کلاس کنترپوان چه می‌آموزیم؟
همان‌طور که گفتیم و با توجه به مطالبی که گفته شد، حتما متوجه شدید که کنترپوان چه مبحث خاص و حرفه‌ای است. به همین دلیل برای یادگیری آن حتما نیاز به شرکت در کلاس آموزش کنترپوان دارید. در این
کلاس‌ها ابتدا در مورد اصول و مبانی تئوری موسیقی به تفصیل صحبت خواهد شد. تئوری موسیقی خود دارای زیرشاخه‌های مختلفی است که در این دوره به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
در مرحله بعد در مورد واژه‌ها و عبارات مختلفی که در کنترپوان باید در مورد آن‌ها دانست صحبت می‌شود. به تفصیل در مورد هارمونی، ملودی، آکوردها و گام‌های موسیقی صحبت خواهد شد. سلفژ یکی دیگر از مباحثی است که در آموزش کنترپوان در مورد آن صحبت خواهد شد. فردی که می‌خواهد از تدریس کنترپوان دست پر بیرون بیاید باید در مورد نت‌ها و اصول و قواعد خواندن آن‌ها به طور کامل آگاهی داشته باشد.
مرحله بعد در کلاس کنترپوان یادگیری آهنگسازی است. تمام موارد مربوط به این حوزه هم در کلاس کنترپوان آموزش داده خواهند شد. همان‌طور که می‌بینید، کنترپوان یک کلاس جامع اموزش موسیقی کلاسیک است که برای علاقه‌مندان به موسیقی کلاسیک کاملا کاربردی و مناسب است.
آموزش آنلاین و حضوری کنترپوان در آموزشگاه پژواک
با توجه به حساسیت موضوع کنترپوان و تخصصی بودن آن، برای آموزش کنترپوان باید به سراغ آموزشگاه‌های معتبر موسیقی بروید. آموزشگاه پژواک در منطقه اوین درکه تهران، بهترین آموزشگاه موسیقی شمال تهران است که با بهره‌گیری از اساتید مطرح در حوزه تدریس کنترپوان، انتخابی مطمئن برای شما خواهد بود. در این کلاس‌ها با توجه به پیش‌نیازهای لازم، طرح درس شده و موارد لازم برای یادگیری این مبحث ارائه خواهند شد. اگر ساکن تهران نیستید یا به هر دلیلی امکان شرکت در کلاس‌های حضوری آموزشگاه را ندارید، می‌توانید در کلاس آنلاین کنترپوان که توسط پژواک برگزار می‌شود شرکت کنید. در این کلاس‌ها تمامی مواردی که در دوره‌های حضوری آموزش کنترپوان گفته می‌شود ارائه شده و به خوبی با تعامل با هنرجو او را در مسیر یادگیری همراهی خواهند کرد.
