ساخت کاخن: سازی کوبه‌ای با صدایی گرم و دلنشین

کاخن (Cajón) یک ساز کوبه‌ای محبوب است که به شکل یک جعبه یا صندوقچه ساخته می‌شود. کلمه کاخن در زبان اسپانیایی به معنای جعبه است و به خوبی شکل ظاهری این ساز را توصیف می‌کند. در این مقاله قصد داریم ضمن معرفی کوتاه اما کامل کاخن، از نحوه ساخت این ساز با شما صحبت کنیم و به این موارد بپردازیم که اصولا برای ساخت کاخن به چه تجهیزات و وسایلی نیاز داریم و چه مراحلی را باید طی کنیم.

کاخن چیست؟

کاخن، که به اسپانیایی Cajón نامیده می‌شود، یک ساز کوبه‌ای با صدای گرم و عمیق است. این ساز که از چوب ساخته شده، شامل یک صفحه جلویی نازک به نام تاپا و یک حفره صدا در پشت است. نوازندگان با ضربه زدن به تاپا و سایر قسمت‌های کاخن، طیف وسیعی از صداها را تولید می‌کنند. کاخن در موسیقی‌های مختلفی مانند فلامنکو، جاز و موسیقی آفریقایی-پرویی استفاده می‌شود و به دلیل حجم کم و وزن سبک، برای اجراهای خیابانی و استودیویی بسیار مناسب است.

ویژگی‌های مهم انواع کاخن

برای پرداخت به موضوع ساخت کاخن، خالی از لطف نیست که ابتدا این ساز را کمی بهتر و بیشتر بشناسیم و ویژگی‌های آن را بدانیم. کاخن به دلیل اندازه کوچک و وزن سبک، به راحتی قابل حمل است. ضمن اینکه یادگیری اصول اولیه نواختن کاخن نسبت به سایر سازهای کوبه‌ای آسان‌تر است. این ساز قادر به تولید طیف وسیعی از صداها بوده و به نوازنده امکان می‌دهد سبک‌های موسیقی مختلفی را اجرا کند.

تاریخچه کاخن

کاخن ریشه‌های آفریقایی دارد و در قرن ۱۸ میلادی توسط بردگان آفریقایی در پرو اختراع شد. در آن زمان، نواختن طبل برای بردگان ممنوع بود و آن‌ها با استفاده از جعبه‌های میوه و صندوقچه‌ها، سازی مشابه کاخن امروزی را ساختند. در دهه ۱۹۷۰ میلادی، پاکو د لوسیا، گیتاریست مشهور اسپانیایی، کاخن را به دنیای موسیقی معرفی کرد و باعث محبوبیت جهانی آن شد.

ساختار کاخن

کاخن معمولا از چوب ساخته می‌شود و دارای یک صفحه جلویی، یک صفحه پشتی و چهار دیواره جانبی است. صفحه جلویی که محل ضربه زدن نوازنده است، اغلب از چوب‌های سخت‌تری مانند افرا یا توس ساخته می‌شود تا صدایی شفاف و واضح تولید کند. صفحه پشتی نیز دارای یک یا چند سوراخ برای خروج صدا است. برخی از کاخن‌ها نیز دارای یک سیم فلزی هستند که به آن اسنیر می‌گویند و با ایجاد ارتعاش، صدایی شبیه به طبل کوچک تولید می‌کند.

نحوه نواختن کاخن

نوازنده کاخن بر روی آن می‌نشیند و با استفاده از دست‌ها، انگشتان و گاهی اوقات ابزارهای کوبه‌ای دیگر، به قسمت‌های مختلف ساز ضربه می‌زند. هر قسمت از کاخن صدایی متفاوت تولید می‌کند و نوازنده با ترکیب این صداها، می‌تواند ریتم‌ها و ملودی‌های متنوعی را اجرا کند.

کاربردهای کاخن

کاخن به دلیل صدا و قابلیت حمل آسان، در سبک‌های موسیقی مختلفی از جمله فلمنکو، جاز، پاپ، راک و موسیقی جهان استفاده می‌شود. این ساز هم به عنوان یک ساز همراه و هم به عنوان یک ساز سولو قابل استفاده است.

کاخن‌ها در اندازه‌ها، شکل‌ها و جنس‌های مختلفی تولید می‌شوند و هر کدام صدای منحصر به فرد خود را دارند. برخی از انواع رایج این ساز شامل کاخن پرویی، کاخن فلمنکو و کاخن باس می‌شود. اگر به دنبال یک ساز کوبه‌ای جذاب و همه کاره هستید، کاخن می‌تواند انتخاب بسیار خوبی برای شما باشد.

مواد لازم جهت ساخت کاخن

ساختن یک ساز کاخن (Cajón) به مهارت‌های اولیه نجاری نیاز دارد و می‌تواند یک پروژه جالب و خلاقانه باشد. در زیر مواد ساخت یک کاخن ساده آورده شده است:

تخته چوبی: برای دیواره‌ها، کف و سقف نیاز به تخته چوبی با ضخامت 10 تا 12 میلی‌متر نیاز داریم. ابعاد تخته باید 30×30 سانتی‌متر برای کف و سقف و 50×30 سانتی‌متر برای دیوارها باشد. چوب اصلی‌ترین ماده تشکیل دهنده کاخن است. چوب‌هایی مانند افرا، توس، صنوبر، ماهون و نئوپان برای ساخت کاخن مناسب هستند. هر کدام از این چوب‌ها صدایی متفاوت ایجاد می‌کنند.

تخته نازک (تَپِه): برای صفحه جلویی (تاپا) به تخته‌ای با ضخامت 3 تا 5 میلی‌متر نیاز دارید. ابعاد تخته باید 30×50 سانتی‌متر باشد. این صفحه معمولاً از چوبی سخت‌تر مانند افرا یا توس ساخته می‌شود تا صدایی شفاف و واضح تولید کند.

چسب چوب: برای محکم‌کردن اتصالات نیاز به چسب چوب دارید. دقت کنید که برای چسباندن قطعات چوبی به یکدیگر از چسب چوب با کیفیت استفاده کنید.

فنر یا سیم اسنیر (در صورت تمایل):  این سیم‌های فلزی برای افزودن افکت صدا، به صفحه رویه متصل می‌شود و با ایجاد ارتعاش، صدایی شبیه به طبل کوچک تولید می‌کند.

پایه‌های لاستیکی: برای جلوگیری از لغزش کاخن بر روی سطح، به پایه‌های لاستیکی نیاز دارید.

رنگ یا روغن: برای محافظت از چوب و زیباتر کردن ظاهر کاخن می‌توانید از رنگ یا روغن مخصوص چوب استفاده کنید.

دقت کنید که این مواد در ساخت تمامی انواع کاخن مورد نیاز نیستند. برای مثال کاخن‌های ساده یا کلاسیک سیم یا فنر ندارند. درعین حال بعضی از انواع کاخن ممکن است مواد مورد نیاز بیشتری نیز داشته باشند. درنتیجه این لیست می‌تواند براساس نوع کاخن مورد نظر شما تغییر کند.

وسایل مورد نیاز برای ساخت کاخن

اغلب وسایل مورد نیاز برای ساخت کاخن، شامل ابزار مورد نیاز نجاری می‌شوند. یعنی ابزاری که در تمامی کارگاه‌های نجاری می‌توان یافت. لیست این ابزار عبارتند از:

• اره: برای برش دادن چوب‌ها به ابعاد مورد نظر
• سوهان: برای صاف کردن لبه‌های برش خورده
• دریل: برای ایجاد سوراخ‌های مورد نیاز
• مته: برای استفاده در دریل
• پیچ و مهره: برای اتصال قطعات چوبی
• چسب چوب: برای چسباندن قطعات چوبی
• خط‌کش و مداد: برای اندازه گیری و علامت گذاری
• سنباده: برای صاف کردن سطح چوب
• انبردست: برای کار با سیم اسنیر
• چکش: برای کوبیدن میخ یا پیچ
• قیچی: برای برش دادن سیم اسنیر

توجه داشته باشید که حرفه‌ای و تخصصی بودن ابزار می‌تواند روند کار و مراحل ساخت را برای شما ساده‌تر کند و سرعت عمل شما را افزایش دهد.

مراحل ساخت کاخن

ابتدا طرح کاخن را روی کاغذ بکشید و سپس ابعاد آن را روی چوب منتقل کنید و با استفاده از اره، چوب‌ها را برش دهید.

برش قطعات چوب: تخته چوبی را به ابعاد مشخص شده برش دهید. دو قطعه 30×30 سانتی‌متری برای بالا و پایین، دو قطعه 30×50 سانتی‌متری برای جلو و عقب، و دو قطعه 30×45 سانتی‌متری برای دیوارهای کناری.

ساخت بدنه: تخته‌های کناری ( 30x45 سانتی‌متر) را به تخته‌های جلو و عقب (30x50 سانتی‌متر) متصل کنید تا یک جعبه تشکیل شود. ابتدا تخته‌های کناری و جلو را با چسب چوب به هم بچسبانید، سپس با پیچ چوب محکم کنید. تخته پایینی (30x30 سانتی‌متر) را در جای خود قرار دهید و آن را نیز با چسب چوب و پیچ محکم کنید.

3. نصب صفحه جلویی (تاپا): تخته نازک (تاپا) را به جلوی جعبه وصل کنید. این صفحه باید به طور کامل به جعبه متصل شود، اما می‌توانید از پیچ‌های کوچک استفاده کنید تا در صورت نیاز قابل باز کردن باشد.
4. اضافه کردن فنر یا سیم اسنیر (اختیاری): اگر می‌خواهید کاخن صدای بیشتری شبیه درام داشته باشد، یک یا دو فنر کوچک یا سیم اسنیر را داخل جعبه، پشت تاپا، نصب کنید. این فنرها می‌توانند صدای زنگ یا خفه شدن بیشتری به کاخن اضافه کنند.

ایجاد سوراخ صدا: در دیوار پشتی جعبه، یک سوراخ دایره‌ای با قطر حدود 10 سانتی‌متر ایجاد کنید. این سوراخ به خروج بهتر صدا کمک می‌کند.

صاف کردن و سنباده زدن: تمام سطوح کاخن را با کاغذ سنباده صاف کنید تا هیچ تیزی و خشی باقی نماند. این کار باعث می‌شود ساز شما خوش‌دست‌تر باشد.

رنگ‌آمیزی و لاک (اختیاری): اگر دوست دارید، می‌توانید کاخن را رنگ‌آمیزی کرده یا با لاک چوب پوشش دهید تا هم زیباتر شود و هم چوب آن محافظت شود.

پس از انجام این مراحل، کاخن شما آماده است و می‌توانید با آن بنوازید.

تفاوت ساخت انواع کاخن

کاخن‌ها انواع مختلفی دارند و ساخت هر نوع کاخن می‌تواند متفاوت باشد. انواع کاخن‌ نیز مانند انواع هنگ‌درام در طول زمان تکامل یافته و به شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی تولید شده‌اند که هر یک ویژگی‌های صدایی و ساختاری خاص خود را دارند. در ادامه به چند نوع متداول کاخن و تفاوت‌های ساختاری آن‌ها اشاره می‌شود:

کاخن استاندارد (کلاسیک):

این نوع کاخن‌ها دارای ساختاری ساده هستند و معمولا از چوب ساخته می‌شوند. صفحه جلویی (تاپا) در این نوع کاخن نازک‌تر است تا صدای خاصی ایجاد کند. همانطور که در مراحل قبلی توضیح داده شد، ساخت این نوع کاخن معمولا به شکل جعبه‌ای مستطیل شکل است.

کاخن فلامنکو:

این نوع کاخن‌ها معمولا به یک یا چند فنر (سیم اسنیر) مجهز هستند که به پشت صفحه جلویی متصل می‌شوند تا صدای خاص و زنگ‌دار فلامنکو تولید کنند. ساخت این نوع کاخن شبیه به کاخن استاندارد است، با این تفاوت که نیاز به اضافه کردن فنرها یا سیم‌های اسنیر به پشت تاپا دارد.

کاخن پرو:

این نوع کاخن‌ها دارای پیچ‌های قابل تنظیم بر روی صفحه جلویی (تاپا) هستند که نوازنده می‌تواند با تنظیم آن‌ها تن صدای ساز را تغییر دهد. به غیر از اضافه کردن پیچ‌های تنظیم، ساختار این نوع کاخن شبیه به کاخن استاندارد است.

کاخن باس:

این نوع کاخن‌ها بزرگ‌تر از کاخن‌های استاندارد هستند و صدای باس عمیق‌تری تولید می‌کنند. معمولا برای ایجاد صدای بم بیشتر، اندازه جعبه افزایش می‌یابد. درنتیجه ساخت این نوع کاخن، نیاز به تخته‌های چوبی بزرگ‌تر و ضخیم‌تر دارد و همچنین سوراخ صدای بزرگ‌تری در پشت کاخن ایجاد می‌شود.

کاخن اسلپ:

این کاخن‌ها دارای یک طراحی ویژه هستند که به نوازنده اجازه می‌دهد با ضربه زدن به نقاط خاصی از تاپا، صدای تیز و کوبه‌ای (اسلپ) ایجاد کند. معمولا در ساخت این نوع کاخن، صفحه جلویی به طور خاصی طراحی و نصب می‌شود تا تنوع بیشتری از صداها تولید شود.

کاخن هیبرید:

این نوع کاخن‌ها می‌توانند ترکیبی از ویژگی‌های مختلف مانند قابلیت اتصال به سیستم‌های صوتی، استفاده از مواد مختلف مانند فیبر کربن، یا داشتن افکت‌های اضافی باشند. بسته به ویژگی‌هایی که در نظر گرفته می‌شود، ساخت این نوع کاخن ممکن است پیچیده‌تر و شامل تکنیک‌های خاصی باشد.

هر نوع کاخن به دلیل تفاوت در ویژگی‌های صوتی ممکن است در نوع و ضخامت جوب، وجود یا عدم وجود سیم اسنیر، شکل و اندازه، نوع چسب و پیچ نوع پرداخت نهایی ویژگی‌های منحصر به خود را داشته باشد. با این حال، اصول اولیه ساخت همه کاخن‌ها یکسان است.

نکات مهمی که در مراحل ساخت انواع کاخن باید رعایت کرد

در ساخت کاخن، توجه به جزئیات می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت صدا و دوام ساز داشته باشد. در زیر موارد مهمی که باید در فرآیند ساخت کاخن به آن‌ها توجه کرد آورده شده است:

انتخاب چوب مناسب:

چوب باید مستحکم، صاف و بدون ترک و گره‌های بزرگ باشد. چوب‌های مرغوبی مانند چوب توس (Birch)، ماهون (Mahogany)، یا چوب‌هایی با دانسیته متوسط برای بدنه کاخن مناسب هستند. ضخامت تخته‌های چوبی بدنه نیز باید بین 10 تا 12 میلی‌متر باشد تا ساختار مقاوم و صدای مناسبی ایجاد کند. صفحه جلویی (تاپا) باید نازک‌تر باشد، بین 3 تا 5 میلی‌متر، تا صدای روشن‌تری تولید شود.

دقت در اتصالات:

استفاده از چسب چوب با کیفیت و پیچ‌های مناسب برای محکم‌کردن اتصالات بسیار مهم است. هر گونه خلل یا عدم دقت در اتصال تخته‌ها می‌تواند باعث لرزش یا صدای ناخوشایند شود. بنابراین هنگام چسباندن تخته‌ها، استفاده از گیره‌های چوبی برای ثابت نگه داشتن قطعات تا خشک شدن چسب توصیه می‌شود.

کیفیت تاپا:

تاپا باید از چوبی انتخاب شود که هم نازک و هم مستحکم باشد. این صفحه مستقیماً بر کیفیت صدا تأثیر می‌گذارد، بنابراین دقت در انتخاب و نصب آن بسیار مهم است. همچنین تاپا باید با پیچ‌های کوچکی که به راحتی قابل تنظیم یا باز کردن باشند، به جعبه متصل شود. این امکان را فراهم می‌کند که در صورت نیاز، تاپا را تعویض یا تنظیم کنید.

ایجاد سوراخ صدا:

سوراخ صدا باید در مرکز یا نزدیکی مرکز دیواره پشتی قرار گیرد. قطر سوراخ معمولا حدود 10 سانتی‌متر است. این سوراخ به خروج بهتر صدا و ایجاد طنین مناسب کمک می‌کند. لبه‌های سوراخ باید صاف و سنباده خورده باشند تا هیچ گونه تیزی یا خشنی در آن‌ها احساس نشود.

استفاده از فنر یا سیم اسنیر (در صورت نیاز):

نصب صحیح فنرها یا سیم‌های اسنیر در داخل کاخن، پشت تاپا، می‌تواند صدای زنگ‌دار و کوبه‌ای به ساز اضافه کند. این عناصر باید به طور دقیق و محکم نصب شوند تا لرزش یا صدای اضافی نداشته باشند.

صاف‌کردن و سنباده‌زدن:

همه سطوح کاخن باید با دقت سنباده زده شوند تا ساز به راحتی قابل نواختن باشد و هیچ سطح زبری باقی نماند که ممکن است به دست نوازنده آسیب برساند. لبه‌ها و گوشه‌ها نیز باید صاف شوند تا ساز ظاهر و احساس حرفه‌ای‌تری داشته باشد.

تست و تنظیم نهایی:

پس از اتمام ساخت، حتما کاخن را تست کنید تا مطمئن شوید که صداهای باس و تریبل به خوبی تولید می‌شوند. اگر صدا به درستی تولید نمی‌شود، ممکن است نیاز به تنظیم تاپا یا فنرها داشته باشید تا به صدای مطلوب برسید.

رنگ‌آمیزی و حفاظت (اختیاری):

استفاده از لاک چوب یا رنگ، علاوه بر زیباتر کردن ساز، می‌تواند به حفاظت چوب از رطوبت و آسیب‌های محیطی کمک کند. مطمئن شوید که پوششی که انتخاب می‌کنید به تنفس چوب اجازه دهد تا کیفیت صدای ساز حفظ شود.

با رعایت این نکات، می‌توانید یک کاخن با کیفیت و با دوام بسازید که صدای خوبی تولید کند و از نواختن آن لذت ببرید.

 

 سخن پایانی

پیش از شروع ساخت، نوع کاخن مورد نظرتان را انتخاب کنید. این کار را با توجه به سبک موسیقی مورد علاقه خود انجام دهید. مواد اولیه با کیفیت تهیه کنید. دقت کنید که چوب‌ها مرغوب و چسب‌ها قوی باشند. بی‌توجهی به مواد اولیه می‌تواند باعث شود تا زحمات شما به نتیجه مطلوب نرسد. نسبتبه ابزار نیز حساسیت نشان دهید و از ابزار مناسب استفاده کنید.

داشتن ابزار مناسب به شما کمک می‌کند تا کارتان را با دقت و سرعت بیشتری انجام دهید. می‌توانید برای نتیجه مطلوب‌تر و مطم‌سن‌تر از آموزش‌های تصویری و راهنماهای موجود استفاده کنید. این منابع به شما کمک می‌کنند تا مراحل ساخت کاخن را به صورت گام به گام یاد بگیرید. درنهایت صبور باشید. ساخت کاخن نیاز به صبر و حوصله دارد. هر مرحله را با دقت انجام دهید.